Nét đẹp dân dã của loài hoa “bất tử”

GNO - Không biết có tự bao giờ mà hoa tre là lễ vật không thể thiếu trong lễ cúng bổn mạng đầu năm trong mỗi gia đình. Bà tôi kể rằng: Thuở xưa khi chưa có “ông tổ” khai sinh ra loại hoa tre thì người ta cúng bổn mạng bằng hoa thọ. Hoa thọ mang ý nghĩa trường tồn, cầu mong được sống lâu để sum vầy cùng con cháu. Thông thường lễ cúng bổn mạng từ ngày mùng 4 – 16 tháng Giêng ÂL. Tuy nhiên, tập trung nhiều nhất là tối mồng 8 - 9 tháng Giêng ÂL, vì đó là ngày “tiên sư giáng hạ”. Một số địa phương lễ bổn mạng được cúng lai rai suốt tháng Giêng ÂL.

Hoa tre rực rỡ sắc màu

Lễ bổn mạng cúng ở trang ông, trang bà và thờ tranh bổn mạng (tranh bổn mạng chủ yếu là do các nghệ nhân ở làng Sình vẽ). Mục đích của lễ bổn mạng là cầu cho thân mạng của người đàn ông hoặc đàn bà được vẹn toàn, thoát khỏi những tai ương và sự trớ trêu trong cuộc sống thường nhật, ước nguyện gặp điều tốt lành trong năm. Hay nói cách khác là cầu mong được bảo toàn tính mạng.

Lễ vật dâng cúng cũng thật đơn giản: hoa quả, bánh trái, cau trầu rượu, một đĩa xôi, và cặp bông tre găm trên đĩa xôi. Gia đình nào khá giả muốn thể hiện sự “hoành tráng” trong nghi lễ thì làm thêm mâm cơm cùng vài món thức ăn. 

Gia đình nào theo đạo Phật nghĩa là đã gửi thân mạng của mình cho Quan Âm Bồ Tát thì lễ bổn mạng gồm: xôi chè, hoa quả, bánh kẹo và cặp bông tre. Ngoài 60 tuổi thì không còn lễ cúng bổn mạng.

Ở quê tôi, ngày mồng 4 Tết nhiều người đã chuẩn bị làm hoa tre để cung cấp cho thị trường cúng bổn mạng đầu năm. Để làm hoa tre trước hết là chọn tre còn tươi, sau đó cưa tre thành từng đoạn dài khoảng 20 cm có hình tròn to bằng ngón tay cái, rồi dùng mác (rựa) thật bén để vót tre. Mác càng bén thì đường tre vót ra càng cong vút và sắc nét. Sau khi các cọng tre được vót ra đầy đặn thì dùng tay vo cho hoa tre được tròn trịa hơn, phía dưới vót nhọn để khi cúng cắm vào dĩa xôi gọn gàng.

 Gói vào bì, đem ra chợ bán

Hoa tre được nhuộm màu đỏ, màu gạch, màu cánh sen, màu vàng đậm để người mua tùy sở thích mà chọn lựa. Thông thường người mua chọn màu đỏ nhiều hơn vì người ta quan niệm rằng: đầu năm sẽ được gặp nhiều may mắn, cái gì cũng “đỏ” như bông hoa tre.

Ở nông thôn, người  làm hoa tre chỉ cần vài chục ngàn đồng mua phẩm nhuộm vì nguyên liệu tre đã có sẵn trong vườn nhà. Ông Trần Đình Duyện ở Thủy Dương – Hương Thủy- Thừa Thiên Huế, sau 3 ngày miệt mài ngồi vót hoa tre cũng có thu nhập thêm vài trăm ngàn đồng, góp phần cải thiện bữa cơm gia đình. Còn bà Lê Thị Quỳnh Ty  ở  Phú Dương – Phú Vang –Thừa Thiên Huế cho biết: Hàng năm, sau khi ăn tết xong thì cả 3 mẹ con tôi vót hoa tre suốt cả tuần, vót đến đâu khách hàng quen đến lấy hết chừng đó. Thu nhập trong mùa cúng bổn mạng cũng được cả triệu bạc.

Giá bán sỉ hoa tre mỗi cặp là 2.000đ, còn giá bán lẻ dao động từ 3.000đ- 5.000đ/ cặp tùy theo từng  phiên chợ, từng khách mua. Bà Mai Thị Đình (quê Hương Vinh, Hương Trà, Thừa Thiên Huế), tiểu thương chợ Bao Vinh chia sẻ: Tui bán hoa tre mỗi ngày cũng kiếm được hơn 100 ngàn đồng, sướng hơn nhiều so với buôn cải, buôn rau. Vì ra Tết rau cải ế ẩm quá!

Hàng năm, từ ngày 4 – 16 tháng Giêng ÂL, hoa tre được bày bán khắp các chợ trong thành phố Huế: Đông Ba, An Cựu, Bến Ngự, Tây Lộc, Nam Giao… cho đến các chợ ở những vùng quê xa như chợ Mai, Sịa, Truồi, Thuận An, Vinh Thanh…

Mỗi loại hoa đều có nét đẹp riêng và mang giá trị sử dụng trong từng lễ nghi riêng biệt. Nếu hoa giấy được thờ cúng ở trang ông, trang bà, bếp thờ táo quân… thì hoa tre là lễ vật không thể thiếu trong cúng bổn mạng đầu năm; âu cũng góp phần tô điểm cho mùa xuân – mùa của lễ hội càng thêm rực rỡ và thi vị hơn nhiều.