Với hơn 8 năm gắn bó chuyên môn, bác sĩ Tiến đã đồng hành cùng hơn 5.000 cặp vợ chồng hiếm muộn trên hành trình tìm kiếm hy vọng làm cha mẹ.

Bác sĩ Lê Khắc Tiến - Báo cáo viên khách mời (Invited Speaker) tại Hội thảo về Kỹ thuật nuôi trưởng thành noãn non trong ống nghiệm (CAPA-IVM) tại Thái Lan năm 2025

Không chỉ là bác sĩ điều trị, anh còn là giảng viên, nhà nghiên cứu, nhà xuất bản sách y khoa và là đại diện của Hội Chuyên gia Y tế Thụy Sĩ - Việt Nam (HELVIETMED), với tâm huyết cống hiến cho y học và cộng đồng. Nói về nhân duyên mình đến với ngành y, bác sĩ Lê Khắc Tiến cho biết, là một cơ duyên không định trước. Anh kể:

- Gia đình tôi đã trải qua nhiều khó khăn. Là con cả trong một gia đình nhập cư, cả nhà tôi thường sống trong cảnh túng thiếu. Bố mẹ tôi đều là nông dân, không nhiều chữ nghĩa, sau khi nhập cư đến vùng đất Bình Thuận, từ bỏ ruộng đồng, phải tìm kiếm công việc chân tay để mưu sinh và nuôi con. Dù vậy, từ khi còn nhỏ, tôi đã được bố mẹ dạy phải cố gắng học tập để vươn lên thay đổi cuộc sống. Và từ đó, tôi chỉ biết tập trung vào việc học, và may mắn là tôi học tốt.

Với hoàn cảnh khó khăn, để đủ điều kiện học tập, tôi thường xuyên làm thêm này kia để kiếm sống, từ “lượm cá” lúc nhỏ, đến làm gia sư khi vào đại học. Dù vậy, kinh phí khi học lên bậc học càng cao càng tốn kém, và nếu không, nhờ sự hỗ trợ từ các quỹ học bổng, trong đó có học bổng HELVIETMED, gồm những chuyên gia y tế Thụy Sĩ gốc Việt, đứng đầu là vợ chồng bác sĩ Nguyễn Quang Vinh và Phùng Hồng Diệp, tôi có lẽ đã không thể tiếp tục con đường học tập của mình.

Khi nhận được sự giúp đỡ từ các quỹ học bổng, các nhà hảo tâm, tôi cảm thấy có trách nhiệm phải giúp đỡ người khác, để những cơ hội ấy không chỉ dừng lại với mình. Khi còn là sinh viên năm hai, tôi sáng lập và điều hành Đội công tác xã hội của trường, cùng các cộng sự của mình bắt đầu hành trình thiện nguyện để giúp đỡ người khác. Ngay sau khi tôi trở lại làm cộng tác viên điều phối học bổng HELVIETMED và dịch sách y khoa (một dự án trong HELVIETMED), tôi thực hiện dự án xây dựng “Tủ sách Y khoa tiếng Việt”. Ý tưởng này xuất phát từ kiến thức y khoa thay đổi liên tục, nhưng nhiều tài liệu y khoa hiện nay vẫn còn khá cũ, các quyển sách từ nước ngoài rất đắt, vì vậy chúng tôi dịch các cuốn sách y khoa để sinh viên có thể tiếp cận.

Cùng với các thầy cô trong HELVIETMED, chúng tôi tập hợp một nhóm các chuyên gia uy tín để dịch các sách y khoa, trong đó đáng chú ý là giáo trình Hướng dẫn khám lâm sàng và hỏi bệnh sử BATES thường được trích dẫn làm tài liệu tham khảo trong sách triệu chứng học chính quy của các trường đại học y khoa, được các giảng viên giới thiệu trong giờ học.

* Thưa bác sĩ, điều gì khiến anh gắn bó với lĩnh vực điều trị hiếm muộn?

- Đó chính là niềm tin vào sự sống. Mỗi phôi thai là một mầm sống bé nhỏ, và mỗi gia đình tìm đến tôi đều mang theo hy vọng lớn lao, đôi khi là hy vọng cuối cùng. Tôi cảm thấy mình có một trách nhiệm rất đặc biệt: không chỉ là thực hiện kỹ thuật y khoa, mà là đồng hành cùng họ trong hành trình nhiều thử thách.

* Với anh, điều gì là ý nghĩa nhất trong hành trình điều trị cho các đôi vợ chồng hiếm muộn?

- Sau nhiều năm làm nghề, tôi thấy rằng, việc ý nghĩa nhất là giúp những người đã từng thất bại có thêm niềm tin để đứng dậy đi tiếp hành trình. Động lực và kiên trì là chìa khóa giúp họ bước tiếp, vượt qua từng giai đoạn gian nan của hành trình. Và tiếp thêm động lực, mày mò tìm kiếm phương án điều trị tốt nhất là trách nhiệm, và cũng là điều ý nghĩa nhất mà một bác sĩ điều trị hiếm muộn có thể làm được.

Nhiệm vụ của bác sĩ hỗ trợ sinh sản không chỉ là người giúp đỡ về mặt y khoa, mà là nhà tư vấn tâm lý, đồng hành và tiếp thêm nghị lực cho các cặp vợ chồng để họ không mất niềm tin. Điều quan trọng trong hành trình này là giúp họ tìm thấy động lực để tiếp tục, để không từ bỏ sau những lần thất bại.

Với hơn 8 năm gắn bó chuyên môn, bác sĩ Tiến đã đồng hành cùng hơn 5.000 cặp vợ chồng hiếm muộn trên hành trình tìm kiếm hy vọng làm cha mẹ

* Điều đó có nghĩa là trong quá trình điều trị hiếm muộn cho các đôi vợ chồng, bác sĩ gặp không ít áp lực?

- Như mọi người đã biết, dân số Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa, tỷ lệ hiếm muộn đang ngày càng tăng, thống kê cho thấy khoảng 10-15% các cặp đôi gặp vấn đề về hiếm muộn. Nhìn từ góc độ rộng hơn, việc sinh con không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là trách nhiệm đối với cộng đồng và xã hội, góp phần ổn định và phát triển dân số trong tương lai.

Nhiều người tìm đến IVF nhưng không phải tất cả đều thành công. Ngay cả khi có thai, thai kỳ IVF vẫn tiềm ẩn nguy cơ như sảy thai, sinh non hoặc dị tật. Trên thực tế, chỉ khoảng 3 - 4 trong 10 cặp vợ chồng may mắn có được em bé khỏe mạnh.

Không ít cặp vợ chồng đã phải bỏ cuộc giữa chừng, suy sụp về cả tài chính lẫn tinh thần, và với mỗi lần từ bỏ, họ cũng đánh mất đi cơ hội quý giá để được làm cha mẹ. Và khi nhìn thấy bệnh nhân thất bại, đó là một áp lực đối với bản thân tôi.

Nhiều lúc, mình cũng tự hỏi bản thân có nên tiếp tục hay không. Có những ngày dài chỉ toàn những kết quả không như ý, khiến tinh thần chùn xuống. Áp lực nhất là khi bệnh nhân dồn hết những nỗ lực vật chất và tinh thần cho lần chuyển phôi cuối cùng, và thất bại. Nỗi sợ rồi họ sẽ dừng lại, và cuộc sống của họ sẽ là những chuỗi ngày u tối vì thiếu tiếng cười trẻ thơ khiến tôi rùng mình. Tôi sợ cảm giác bệnh nhân của tôi từ bỏ đi niềm tin và hy vọng.

Bác sĩ Lê Khắc Tiến tại nơi làm việc

* Và, anh đã vượt qua những cảm xúc tiêu cực đó như thế nào?

- Trong những thời điểm khó khăn đó, tôi tìm thấy sự cân bằng nhờ triết lý từ những trang sách của Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đặc biệt là câu nói: “Có bùn mới có sen”, giúp tôi hiểu rằng những thử thách hôm nay là điều kiện để ngày mai có thể nở hoa; và nhờ những triết lý Phật giáo - tôi nhận ra rằng khi kết quả không như mong muốn, bản thân cần có một tâm thế bình an và vững chãi, để không chỉ làm tròn trách nhiệm của một bác sĩ mà còn trở thành chỗ dựa tinh thần cho những bệnh nhân đang trong giai đoạn thử thách nhất của cuộc đời.

Trong phòng làm việc của tôi có các câu thư pháp của Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Ngoài câu “Có bùn thì mới có sen”, thì tôi còn thích câu “Hạnh phúc chính là con đường” - rất giống với quá trình điều trị hiếm muộn. Hạnh phúc vốn dĩ là con đường, bởi nếu cả bác sĩ và bệnh nhân chỉ đặt mục tiêu là có thai, thì có thể sẽ quên đi những giá trị khác trong cuộc sống, như tình yêu, gia đình, và sự đồng hành của bác sĩ. Chúng ta đôi khi chỉ tập trung vào mục tiêu duy nhất mà quên mất hành trình quan trọng để đi đến đó, quên mất rằng ta đang sống và trân trọng những gì xung quanh.

Nhiều người khi kết hôn không phải vì muốn có con, mà là vì tình yêu. Nếu việc có con là mục tiêu duy nhất trong cuộc sống, thì có thể chúng ta sẽ bỏ qua ý nghĩa thực sự của cuộc đời. Điều trị hiếm muộn có lúc vui, lúc buồn, nhưng nếu mình xem đó là một hành trình, thì dù có không thành công, chúng ta vẫn có thể nhận ra những điều quý giá khác. Chẳng hạn, trong hành trình này, chúng ta có thể gặp gỡ những người bạn đồng hành, chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau.

Chân thành cảm ơn anh vì đã mang đến những câu chuyện đầy cảm hứng!

Bác sĩ Lê Khắc Tiến

Có một cơ duyên mà tôi gặp được triết lý của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, một lúc tôi cảm thấy stress và có ý định nghỉ việc. Lúc đó, một người bạn rất thích Phật giáo đã tặng tôi sách của thầy, và đó là bước ngoặt quan trọng. Vợ tôi cũng là bác sĩ trong ngành y, cũng rất thích những cuốn sách của thầy, và đó là một phần của con đường chúng tôi đi cùng nhau.

Stress là một phần không thể tránh khỏi, đặc biệt là trong nghề y. Những lúc như thế, bác sĩ cũng cảm thấy căng thẳng, bởi vì nỗi đau của bệnh nhân cũng là nỗi đau của chính mình. Ví dụ như trong Hỗ trợ sinh sản, mất thai là một nỗi đau lớn, có khi còn tồi tệ hơn việc điều trị không thành công, bởi nó đem tới một cảm giác hạnh phúc chóng vánh và rồi vụt tắt. Để vượt qua, tôi nghĩ niềm tin của cá nhân thôi là không đủ. Những niềm tin lớn hơn, như tin vào Phật, vào triết lý của Phật giáo, giúp con người có động lực hơn để bước trên những hành trình dài. Và rồi một ngày, khi đã vượt qua hành trình đó, chúng ta có thể nhìn lại mọi chuyện với một cái nhìn khác, hiểu rằng khó khăn cũng là một phần của cuộc sống, chúng ta sẽ trân trọng cuộc sống hơn, kể cả những lúc khó khăn, gian nan nhất. Đó cũng là một trong những điều đem đến cho tôi niềm an lạc”.

Bác sĩ Lê Khắc Tiến