Án tử hình qua cái nhìn của người Phật tử trẻ

>> Nghề giết lợn của gia đình đã vô tình "tiếp tay" cho sự tàn ác của sát thủ Luyện? // >> Góc nhìn từ vụ án: Nhân quả hiện tiền!

Tính nhân văn của án tử hình?

Xét trên khía cạnh xã hội loài người là xã hội có ý thức hơn xã hội loài vật, vì thế, tính cưỡng chế của pháp luật cũng cần thể hiện sự nhân văn của con người, chứ không chỉ dừng lại ở sự cưỡng chế (vốn được con người áp dụng cho loài vật).

Ở các khung hình xử phạt của pháp luật, tử hình là mức án cao nhất. Mục đích của án tử hình là để loại bỏ người phạm tội ra khỏi cuộc sống xã hội và răn đe những người còn sống về hậu quả cao nhất của những hành vi sai trái đạo đức.

Nghi can Lê Văn Luyện (áo xanh) tại cơ quan điều tra - Ảnh: M.Q

Vụ án Nguyễn Đức Nghĩa (*), một trong những vụ án được dư luận rất quan tâm, được tòa tuyên án tử hình. Đây là một vụ án tốn không biết bao nhiêu giấy mực của dư luận, và cái giá án tử hình nhìn chung được dư luận đồng ý. Như vậy, sự loại bỏ người phạm tội ra khỏi cuộc sống là chắc chắn, chỉ e rằng, tính răn đe của bản án không cao (nếu không muốn nói là không có) vì ngay sau đó là một loạt những vụ thảm sát khác còn dã man và kinh hoàng hơn vụ án của Nghĩa.

Mới gần đây, một vụ án chấn động dư luận và được báo đài đưa tin rất nhiều, đó là vụ án giết người cướp của tại một cửa hiệu vàng ở Bắc Giang mà hung thủ còn chưa đến 18 tuổi! Như vậy, xét một cách tổng quát, sự răn đe của án tử hình gần như đã thất bại, nếu báo chí vẫn ngày một đưa tin cướp giết hiếp nhiều hơn nữa như thế này!

Một lý do nữa khiến án tử hình vẫn được số đông trong xã hội loài người chấp nhận, đó là lý lẽ “lấy mạng đổi mạng”. Lý lẽ này, nếu xét qua thì có vẻ đúng, nhưng thực chất, cái gọi là “mạng đổi mạng”, “mắt đền mắt, răng đền răng” chỉ có ở những xã hội bán khai, tàn bạo theo kiểu Taliban, chưa bao giờ là nền tảng cho một xã hội văn minh và nhất là có đức hiếu sinh cao như Việt Nam.

Như vậy, án tử hình là bằng chứng chấp nhận sự thất bại trong việc giáo dục đạo đức cho người tử tù. Án tử hình cũng là một cách “thực thi công lý” theo lý lẽ “giết người thì phải đền mạng”, nói một cách khác đó là “công lý của sự trả thù”. Và nếu là trả thù thì chắc chắn án tử hình không có sự nhân văn và không thể đại diện cho đức hiếu sinh của dân tộc Việt - một dân tộc mà “việc nhân nghĩa cốt ở yên dân”.

Có lẽ tính nhân đạo duy nhất có được trong bản án tử hình, đó là không áp dụng với những người dưới 18 tuổi (đối tượng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự).

Án tử hình có cần thiết không?

Như đã nói ở trên, án tử hình dường như đã thất bại trong việc răn đe những người còn sống về hậu quả cao nhất của những hành vi sai trái đạo đức (và một trong những sự “cụ thể hóa” đạo đức là pháp luật). Như vậy, một bản án tử hình thiếu tính nhân văn và không đạt được mục đích vốn có của nó, thì có cần thiết hay không?

Quốc hội Việt Nam vào năm 2009 đã giảm số tội danh phải chịu án tử hình từ 29 xuống còn 21, trong đó có việc bãi bỏ án tử cho các tội: đưa hối lộ, lừa đảo chiếm đoạt tài sản và hiếp dâm. Tuy nhiên, các đại biểu Quốc hội đã không chấp nhận bỏ án tử hình cho tội tàng trữ và vận chuyển ma túy.

Theo luật pháp Việt Nam, những kẻ buôn lậu hoặc vận chuyển từ 600g heroin trở lên sẽ bị phạt án tử hình. Mỗi năm ở Việt Nam có khoảng 100 người bị kết án tử hình do liên quan đến ma túy.

Hiện nay có 89 quốc gia trên thế giới đã hủy bỏ án tử hình, 9 quốc gia chỉ áp dụng án tử hình trong các trường hợp đặc biệt (như tội ác chiến tranh) và 74 quốc gia vẫn còn áp dụng nó. Tại hầu hết các quốc gia có án tử hình, nó chỉ được áp dụng cho tội giết người và tội liên quan đến chiến tranh.

Tại một số quốc gia khác như Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Singapore, Ả Rập Xê-Út và Việt Nam, án tử vẫn được áp dụng cho các tội danh như buôn bán ma túy và tham nhũng.

Tử hình và nghĩ về sự lan truyền cái ác

Bản án tử hình cho Nguyễn Đức Nghĩa được dư luận xem là “đúng người đúng tội”. Giết người thì phải đền mạng, đó là công lý (?).

Như một phản ứng vô điều kiện, dư luận tỏ ra “rất bức xúc” vì hung thủ vụ án giết người cướp tiệm vàng ở Bắc Giang mới đây không bị kết án tử hình (bị cáo dưới 18 tuổi). Trên một mạng xã hội có nhiều người dùng nhất Việt Nam, mặc dù biết chắc không thể thay đổi được quyết định của tòa án, người ta vẫn đua nhau lập những hội nhóm kêu gọi tử hình hung thủ vụ án.

Gia đình những nạn nhân bị thảm sát tỏ ra bức xúc là điều dễ hiểu, nhưng những người không liên quan hay dư luận xã hội cũng bức xúc vì lý do “công lý không được thực thi”?!! Có phải đây là công lý của sự trả thù? Đâu là giới hạn giữa sự hướng thiện và cái hả hê cá nhân, giữ sự chống lại cái ác và lòng trả thù vì ích kỷ, sân hận?

Nguyễn Đức Nghĩa trong một phiên xử

Tại phiên tòa xử án Nguyễn Đức Nghĩa, khi bản án tử hình được tuyên bố, trước nỗi đau xé lòng của hai gia đình nạn nhân và hung thủ, một nhóm người tại phiên tòa đã hành động rất kỳ quặc: vỗ tay tán thưởng.

Họ - những người không có quan hệ máu mủ với người bị hại - có phải đang vỗ tay cho một công lý trừng trị cái ác? Nhưng, trước một sinh mạng “máu cùng đỏ, nước mắt cùng mặn” như mình sắp bị loại bỏ khỏi cuộc sống này mà vẫn vỗ tay tán thưởng, đó có phải là hiện thân của cái ác không?

Giới truyền thông, trong vụ án Nguyễn Đức Nghĩa và hay bất cứ một vụ thảm án nào, luôn biết “nắm bắt thời cơ” để đưa tin “phục vụ độc giả”. Người ta quay cận cảnh những giọt nước mắt của Nghĩa khi nghe tin bố chết. Người ta chen lấn, xô đẩy nhau để quay phim chụp ảnh cuộc nói chuyện đầy nước mắt giữa Nghĩa và mẹ.

Thậm chí, một tấm ảnh còn cho thấy một phóng viên đang tươi cười ngắm lại bức ảnh mình vừa chụp, bên cạnh là ánh mắt tuyệt vọng của tử tù vừa bị tuyên án…

Có quá nhiều cho một bản tin một vụ án giết người? Có lẽ là không, vì những bài viết như thế, trên thực tế, lại có số lượng người đọc khá cao, thậm chí còn cao hơn tất cả những bài viết về người tốt việc tốt cộng lại.

Cũng như vậy, người ta bức xúc khi thay vì bị tuyên án tử hình, “hung thủ chưa đến 18 tuổi” chỉ bị tù 18 năm.

Người ta đặt ra câu hỏi trên những bài báo: “Lê Văn Luyện có thể sẽ không bị tử hình?” như một sự tiếc nuối đầy bức xúc. Người ta công khai “ký tên” đòi tử hình hung thủ trên mọi hình thức.

Thật khó nói cái án nào sẽ thỏa đáng cho Lê Văn Luyện nhưng tuyên án và kết thúc cuộc đời của một tội phạm thì quá dễ dàng so với việc khiến người đó hối cải và làm lại cuộc đời.

Dư luận có quyền bức xúc. Những người yêu cái thiện có quyền bức xúc trước những tội ác dã man. Thậm chí có người còn nói, “nếu Bao Công mà ở đây thì đừng nói là chưa đến 18 tuổi chứ 8 tuổi cũng phải chết!”. Bởi, người ta suy nghĩ, “đã là quỷ thì lớn hay nhỏ vẫn là quỷ”.

Nhưng, tại sao chúng ta phải giết chết những kẻ đã giết người, để rốt cuộc chứng minh ngược lại, giết người là sai?

Đạo đức và Phật giáo

 Con người là tổng hòa các quan hệ xã hội. Những người muốn bảo vệ cái thiện thực sự cần phải đặt câu hỏi, “làm thế nào để cái ác không thể sinh ra” chứ không phải chỉ có “làm thế nào để ‘tiêu diệt’ cái ác”.

Những người như Nguyễn Đức Nghĩa, Lê Văn Luyện, dù có hay không chịu nhận sự trừng phạt của pháp luật cũng sẽ phải chịu nhận sự trừng phạt của luật Nhân Quả - “pháp luật của tự nhiên”.

Tinh thần Nhân Quả vốn được xem là một chuẩn mực đạo đức của người Phật tử. Cái thiện sẽ được bảo vệ, cái ác sẽ được ngăn chặn, nếu mỗi người thấm nhuần tư tưởng Nhân Quả theo lời Phật dạy.

Có thể thoát khỏi pháp luật thế gian, có thể tự lừa dối lương tâm mình, nhưng chắc chắn không thể thoát khỏi luật Nhân Quả. Và như vậy, “Bồ tát sợ nhân, chúng sinh sợ quả”, nghĩa là người có trí tuệ, hiểu sâu nhân quả thì sẽ sợ hành động tạo tác nghiệp xấu, còn người hông hiểu luật Nhân Quả thì chỉ sợ bị trừng phạt (do nghiệp xấu chiêu cảm mà thành).

Nhưng dù sao đi nữa, biết sợ Nhân, sợ Quả, còn hơn là không biết sợ cái gì!

Mạnh Đức