Tiên Châu cổ tự và truyền thuyết Bãi Tiên

Tên chính thức của ngôi chùa này là Di Đà tự hay chùa Tô Châu. Sở dĩ gọi là Di Đà tự vì chùa thờ Phật Di Đà, còn gọi là chùa Tô Châu là vì làng Bình Lương (nay là ấp Bình Lương, nơi tọa lạc của ngôi chùa) trước kia có phong cảnh đẹp và thơ mộng với những cây liễu rủ bóng xuống dòng sông phẳng lặng trông rất giống Tô Châu của Trung Quốc nên được gọi là chùa Tô Châu.
Chùa do hòa thượng Đức Hội lập nên vào khoảng thế kỷ thứ 19, với kiến trúc cổ gồm bốn khu: Tiền đường, Chính điện, Trung đường và Hậu tổ. Các gian được bố trí theo kiểu tứ trụ, được nới rộng theo hai chiều ngang, dọc nhờ các kèo dầm, kèo quyết. Bộ giàn trò bằng gỗ quý, mái lợp ngói âm dương.
Nội điện chùa được bố trí rất đẹp, giữa tứ trụ là một khánh thờ tượng Phật Di Đà rất lớn. Đấu lưng với khán thờ Phật Di Đà là Phật Di Lặc. Hai bên khán thờ là nơi thờ các vị: Tiêu Diện Vương Bồ Tát, Quan Thế Âm Bồ Tát, Ngọc Hoàng Thượng Đế, Thập Điện Minh Vương, Nam Tào Bắc Đẩu, Quan Thánh Đế Quân, Chuẩn Đề Vương Bồ Tát.
Trung đường là nơi thờ các vị: Sư tổ Bồ Đề Đạt Ma, Phật Thích Ca Mâu Ni, Tam Tạng, Quan Thế Âm Bồ Tát, các vị Tổ sư tiền bối và thiện nam, Tín nữ đã quá vãng. Đây cũng là nơi tiếp khách nên được treo rất nhiều tranh khuyến thiện và những câu đối mang đầy ý nghĩa thâm trầm của nhà Phật.
Qua thời gian, chùa Tiên Châu đã nhiều lần xuống cấp và cũng ngần ấy lần được trùng tu, sửa chữa. Trận chiến Mậu Thân năm 1968 đã gây thiệt hại không nhỏ cho chùa Tiên Châu. Súng đạn từ thị xã Vĩnh Long và từ các tàu chiến đã gây cho chùa loang lổ vết đạn, mái ngói bị đổ sập nhiều nơi. Sau đó, Ban hộ trì Tam Bảo kết hợp với Hội Phật giáo Việt Nam quyết định trùng tu lại ngôi chùa. Theo đó, mặt tiền chùa được xây bằng bê tông, có ba giàn cửa sắt. Trên nóc có năm ngọn tháp nhọn, một tháp lớn ở giữa, bốn tháp nhỏ xung quanh, giữa tháp phía dưới là chữ “Tiên Châu tự”. Hai gian hai bên mặt tiền được xây dựng theo kiểu cổ lầu, bên trong tôn trí tượng Thiện Hữu và Ác Hữu, cũng có hoành phi, câu đối ca tụng. Bộ cửa sắt được thay mới bằng bộ cửa gỗ được đặt đóng từ kinh đô Huế do các nghệ nhân chạm trổ, tạo hình theo điển tích cổ xưa, đã được lắp ráp trang trí trong dịp tết Nhâm Ngọ (2002) tô điểm thêm cho kỳ quan một tác phẩm chạm trổ độc đáo, tinh xảo.
Chùa Tiên Châu được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là Di tích lịch sử văn hóa năm 1994. Là một ngôi chùa cổ không chỉ nổi tiếng ở Vĩnh Long mà còn nổi tiếng cả vùng đồng bằng châu thổ. Bên cạnh sự nổi tiếng về một di tích, danh lam, kiến trúc…Tiên Châu Cổ Tự còn được biết đến nhiều bởi truyền thuyết Bãi Tiên.
Theo truyền thuyết, làng Bình Lương ngày xưa phong cảnh hữu tình, khí hậu thuận lợi nên nhiều người đến đây lập ấp. Họ rất lương thiện và có cuộc sống cộng đồng rất hòa thuận, nên nơi đây được gọi là làng Bình Lương. Ở làng Bình Lương, người dân chủ yếu sống bằng nghề chài lưới, đánh bắt cá tôm là chính.
Vào một đêm trăng sáng, trai tráng trong làng đều chèo thuyền ra sông đánh bắt cá. Trên bãi cồn, trong một căn lều nhỏ dưới gốc bần, một cụ già nằm thao thức. Từng cơn gió nhẹ thổi vào mát mẻ và se lạnh, mang theo mùi hương thoang thoảng của hoa lá hòa quyện với những âm thanh của côn trùng trong lòng đất tạo thành bản giao hưởng du dương trầm bổng. Cụ nhìn ra xa bãi cát trắng xóa lắp lánh ánh trăng mờ. Ánh trăng bàng bạc cùng với luồng ánh chớp lập lòe là những bóng trắng mờ ảo thướt tha uyển chuyển của bao nàng tiên nữ giáng trần, vui chơi trên bãi cát. Câu chuyện được truyền miệng trong làng và từ đó lan xa trong thiên hạ. Cũng từ đó, bãi cát trên khúc sông này được gọi là Bãi Tiên.
Ngày nay, cù lao An Bình không còn bãi cát trắng xóa ngày nào. Quang cảnh quanh chùa cũng không còn nên thơ như xưa vì nhà cửa của dân làng mọc lên san sát. Tốc độ đô thị hóa và lối sống đô thị đã phần nào cướp đi vẻ vắng lặng êm ắng của một ngôi cổ tự. Nhưng những gì mà ngày nay chùa Tiên Châu còn giữ được chứng tỏ sự phát triển kinh tế không làm phai nhòa một nơi được coi là di tích cổ xưa, góp phần làm nên địa danh lịch sử - Long Hồ dinh.