Thông tin báo chí và lập pháp

Khi một phát ngôn ngớ ngẩn của một người mẫu ngay lập tức được các diễn đàn mạng giật lên thành sự kiện gây chú ý cho nhiều người, dẫn đến nhiều báo điện tử lẫn báo in vào cuộc đua câu khách, điều này cho thấy ngoài bối cảnh thông tin đang tùy tiện, những người đọc báo cũng đang tích lũy một loại thị hiếu bất thường. Nhưng nghiêm trọng hơn cả là liệu cách thông tin của báo chí như vậy góp phần gì vào sự phát triển của xã hội?

Nhiễu loạn thông tin

Xét ở nhu cầu chính thống, người dân kỳ vọng gì ở báo chí? Câu hỏi này là một trong những nội dung kinh điển của các giáo trình báo chí, nhưng trong thực tế, người làm báo luôn phải tự vấn lương tâm: chúng ta đã giúp gì cho người dân oan ức? Báo chí đứng về ai, người dân bỏ tiền mua báo hay nhà cầm quyền đang giữ các công cụ và phương tiện để kỷ luật bất kỳ tờ báo nào đi sai định hướng? Trả lời câu hỏi thứ nhất sẽ làm rõ vai trò của báo chí trong mối quan hệ với người đọc; và giải quyết câu hỏi thứ hai sẽ xác lập vị trí của báo chí trong lòng độc giả. Niềm tin của công chúng vào báo chí được xây dựng trên những cơ sở thực tế ấy.

Trong bối cảnh thông tin ngày một rộng mở và việc tham gia đưa tin lẫn tiếp nhận thông tin mỗi lúc một tiện ích hơn với từng người dân, các diễn đàn thông tin phi chính thống sẽ có cơ hội phát triển dựa trên nguồn tin là đại đa số người dân không còn niềm tin vào báo chí chính thống.

Việc đưa tin và sử dụng thông tin, trong bối cảnh đó, có nguy cơ trở thành vô tổ chức. Đây là một bước gần để hình thành môi trường thông tin đầy nhiễu loạn.

Người dân lương thiện liệu có được lợi gì trong môi trường thông tin đó? Tự do thông tin thì khác với việc thông tin vô tổ chức.

Tự do thông tin là cơ chế bảo đảm cho người dân có quyền biết mọi thông tin trung thực cũng như bảo đảm cho người dân được thông báo mọi sự thực mà họ cần biết.

Trong khi đó, thông tin một cách vô tổ chức là tình trạng thông tin thiếu điều kiện để bảo đảm độ tin cậy từ những nguồn tin. Khi mọi phát ngôn chưa rõ về độ tin cậy lại được xem là những nguồn tin của báo chí, thì thông tin sẽ bị nhiễu loạn.

Vai trò đối với lập pháp

Trong khi đó, người dân cần sống bình đẳng trong một xã hội pháp trị, với một nền pháp lý tiến bộ. Báo chí có thể tham gia để thúc đẩy sự hoàn thiện của một nền pháp lý như thế – làm cơ sở cho một xã hội pháp trị văn minh.

Và khi báo chí quay lưng với những kỳ vọng của bạn đọc, đẩy đa số công chúng vào một môi trường thông tin vô tổ chức, người ta có thể tiếp nhận nhiều thông tin hơn, nhưng để những thông tin đó thực sự có tác động đến việc hoàn thiện những điều luật, là rất khó.

Do vậy, dù trong bất kỳ trường hợp nào, báo chí cũng cần đảm đương vai trò là cầu nối đem những nguyện vọng của người dân tác động ngược lên nhà cầm quyền. Đặc biệt, báo chí nhất thiết phải chuyển tải một cách trung thực nhất những ý nguyện của người dân đến lực lượng đại diện họ – những nhà lập pháp tại Quốc hội – để hoàn thiện nền pháp lý mà ngày ngày họ tình nguyện vừa thụ hưởng vừa chịu sự ràng buộc.

Với một xã hội mà ngành lập pháp không được chú trọng, nhiệm vụ nói trên của báo chí có vẻ xa vời. Nhưng, như lịch sử ra đời của nó, báo chí là kênh tác động đáng kể đến sự hoàn thiện các điều luật. Báo chí cũng là phương tiện được người dân lựa chọn nhiều nhất để chuyển đạt những ý tưởng, nguyện vọng của mình đến các nhà lập pháp với mong muốn những quyền lợi, nhu cầu chính đáng của mình được tôn trọng và được thể chế hóa một cách bình đẳng bằng những bộ luật.

Và xã hội sẽ không phát triển bình thường khi người dân không được pháp luật bảo vệ một cách bình đẳng.

Cho nên, đưa tin về những tổn thất do tập đoàn Vinashin gây ra cho dân cho nước, cũng mới chỉ là một phần “chuyên môn” của báo chí. Phần quan trọng hơn là làm sao cho người dân tin rằng: những tổn thất ấy là vi phạm pháp luật và nó chắc chắn sẽ được xử lý một cách nghiêm minh, cũng như niềm tin của người dân không bị phản bội trong việc Chính phủ sử dụng đồng tiền đóng thuế của dân để đầu tư cho những tập đoàn kinh tế.

Tất nhiên, khi báo chí không đảm đương được những sứ mệnh hiển nhiên đó, người dân sẽ tự tìm kiếm các phương cách khác để bảo đảm cho quyền lợi của mình hoặc của nhóm mình. Và khi không có báo chí tham gia, không ai chắc những tác động về lập pháp được điều chỉnh minh bạch và tiến bộ được.